Metaverse teknolojilerinin pazarlamaya getirdiği yeni fırsatlar

Masterclass - I. Bölüm

Metaverse, markaların tüketicileriyle olan etkileşimlerini kökten değiştirebilecek bir güce ve olağanüstü yeni fırsatlara sahip bir kavram olarak karşımıza çıktı. Peki Metaverse’in bize sunduğu yeni fırsatlar nelerdir ve biz bunları pazarlamada nasıl hayata geçirebiliriz? Bu yazı dizimizde bu konulara kapsamlı olarak değineceğiz.

Metaverse

Ama önce gelin Metaverse kavramını iyice anlamaya çalışalım çünkü pazarda bu konuda oldukça fazla bir kavram karmaşası olduğunu söyleyebiliriz.

Metaverse ne değildir?

• Tek bir yazılım/donanım değildir.

• Bir merkezi yoktur. Kimsenin kontrolü altında değildir.

• Bir şahısa, bir devlete, kuruluşa ya da şirkete ait değildir. (Facebook bu kavramı sahiplenmeye çalışsa da bu tanımı değiştirmiyor.)

• Üç boyutlu dijital görüntüler gösteren gözlüklere verilen isim değildir. (Ama bu gözlüklerin tabii ki Metaverse deneyimleri yaşatmak için kullanılan cihazlardan biridir.)

Bir Starwars filminin içerisinde savaşırken elinde ışın kılıcı ile dağın tepesinde Luke Skywalker’ı düşünün , sonra Luke, gökyüzünde açılan bir portal’den ışınlanarak Marvel evrenine girsin, ve orada sokak lambası ile aydınlatılmış bir caddede, Captain America’nın yanında bulsun kendini… Böylelikle Luke, Starwars evreninden, Marvel evrenine bir yolculuk yapmış olur üstelik kendi avatarıyla! Bunun üstüne DC evreninden Batman ile Superman’inde onlara katıldığını düşünün. Üç değişik evrenden dört süper kahraman aynı mekanda sohbet ediyorlar! Evrenler birbirine bağlanmış. Herkes kendi gibi takılabiliyor. Metaverse dediğimiz kavrama güzel bir benzetme olabilir. Konuyla ilgili dikkat çekici bir videoyu hazırlayarak, aynı benzetme üzerinden zaten Barış Özcan anlatmış! İzlemenizi şiddetle tavsiye ederim, özellikle Metaverse konseptine çok yeni iseniz..

Barış Özcan’ın Metaverse anlatımından güzel bir kare.

Metaverse’in özellikleri nelerdir?

1. Metaverse herkese açıktır. (Open)

2. Donanımdan bağımsızdır. (Hardware-agnostic)

3. Sosyaldir. İçinde bulunan öğelerin birbiriyle etkileşimi vardır. (Social)

4. İçinde bulunan alanlardan birinden diğerine geçiş yapılabilir. Bu kavramı ilerde açacağız. (Interoperable)

5. Gerçek hayat ile bir arada var olabilir. (It can co-exist with real world)

   Metaverse, Web3.0, Blockchain ve bilgisayar arayüzü teknolojilerinden faydalanarak, bireylerin yeni değerler, adetler ve dünyalar yaratılabilecekleri; dijital kimlikleriyle alışveriş yapıp, sosyalleşebilecekleri “sosyal bir yapı” yı (social construction) bize işaret eden kavramsal terimdir.

Metaverse bizi 2 boyutlu (telefon ekranı gibi) nesneler dünyasından, 3 boyutlu (uzamsal) nesnelerin dünyasına taşır. (Flatware → Spatialware)

Metaverse, üç değişik teknoloji katmanından meydana gelir diyebiliriz. Bu katmanlar , gayrı-merkezi yapıyı sağlayan blockchain protokolleri, deneyimi bize getiren dünyalar (oyunlar da dahil) ve deneyimi yaratırken kullanılan dijital varlıkların yönetimini sağlayan NFT protokolüdür.

Metaverse Teknoloji Katmanları

1. Blockchain: Metaverse’de yer alan varlıkların depolandığı yerler blockchain ağlarıdır. Blockchain ağlarını bir sanal makine (virtual machine) olarak düşünebilirsiniz. Kontrolü hiç kimsenin tek başına elde edemeyeceği bir makine olarak düşünün...

2. Dijital Varlıklar: Metaverse içerisinde yer alan dijital varlıkları aslında gerçek dünyada sahip olduğunu eşyalar olarak düşünebilirsiniz. Eğer biz metaverse içerisinde oyun oynayacaksak , eğleneceksek ya da toplantı yapacaksak, o zaman etrafımızdaki nesneler de bunun ayrılmaz bir parçasıdır değil mi? Metaverse’de yer alan bu djital nesnelerin mülkiyet hakları NFT protokolü ile yönetilir. Detayları daha sonra aktaracağımız NFT protokolü, aslında günümüz dünyasının tapu dairesi gibi çalışır. Kimin ne dijital varlığı varsa kayıt altındadır ve bu kayıtlara herkes bakabilir.

   

   İş Bankası x UM Türkiye Metaverse toplantısı (2021)

3. Dünyalar: Metaverse içerisindeki deneyiminizi içerisinde bulunduğumuz dünyalar şekillendirir. Bu dünyalar gerçek hayata yakın bir dünya olabilir mesela gerçek bir müzenin dijital replikası olabilir ya da uçuk olarak tasarlanmış bir toplantı odası olabilir ya da bambaşka fantastik bir evren olabilir (Marvel evreni gibi..) Bilgisayar oyunlarındaki gibi bir avatar ile katılıp buralarda eşsiz deneyimler yaşayabilirsiniz. Bir dünyadan diğerine kendinizi ışınlayabilirsiniz!

Bu deneyimlerinizi daha da “etkileyici ve inanılır” hale getirmek için de değişik gerçeklik yaratma yöntemleri kullanılır. Bunlar sırasıyla VR, AR, MR ‘dır. Bunlarsız da Metaverse olur mu, olabilir. Ancak bu tür gerçeklikleri yaratan teknolojiler Metaverse’de yaşadığımız deneyimi daha zenginleştirir, daha “inanılır”, daha “gerçekçi” veya başka bir tabirle daha "sürükleyici" kılar. 

Sanal Gerçeklik (Virtual Reality - VR)

Sanal Gerçeklik, bilgisayar simülasyonu gerçekliği olarak da adlandırılan sürükleyici bir deneyimdir. Gerçek bir ortamı kopyalayan veya hayali bir dünya yaratan gerçekçi sesler, görüntüler ve diğer duyumları üretmek için gerçeklik kulaklıklarını kullanan bilgisayar teknolojilerini ifade eder. VR, kullanıcıları tamamen sanal bir dünyaya sokmanın bir yoludur. Aslında günümüz popüler oyunları artık gözlük takarak yani sanal gerçeklik deneyimi yöntemiyle de oynanabiliyor.

kaynak: wikipedia photo

Bu deneyimde yer almak için ise tabii ki bir gözlüğe ihtiyacınız vardır. En sık duyduklarınız belki Occulus Quest 2, Play Station VR, Varjo XR3 , Valve Index gibi markaların gözlükleridir. Bunun yanında sanal gerçeklikte size dokunulduğunda gerçekte de aynı hissi veren elbiseler mevcuttur. Bunlara örnek olarak da Tesla Suit ve Bhaptics verilebilir.

Sanal Gerçeklikte biri size dokunduğunda gerçek dünyada da size o hissi veren elektronik giyim malzemeleri

Gözlüklerden Microsoft Hololens ve Magic Leap ise daha çok AR ve MR uygulamalarında kullanılmasıyla dikkat çekiyor deyip hemen AR nedir ona kısaca değinelim.

Microsoft Hololens 2 kullanarak, gerçek motorsikletinin üstünde adeta bir bilgisayar menüsü gibi açılan dijital pencereler yardımıyla tamir için gerekli adımlar atılabilir.

Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality - AR)

Artırılmış Gerçeklik (AR) öğeleri ses, video, grafik veya GPS verileri gibi bilgisayar tarafından üretilen duyusal girdilerle tamamlanan fiziksel, gerçek dünyadaki bir ortamın canlı, doğrudan veya dolaylı bir görünümüdür. AR kendi dünyamızın üstünde olduğu için normal yaşamınızda size verilen özgürlük kadar özgürlük sağlar. AR mevcut realitenizi kullanır ve bir çeşit cihaz kullanarak buna dijital bir katman ekler. Popüler AR örnekleri olarak Pokemon Go ve Snapchat’in yeni AR bitmojileridir.

IKEA’nınmobil uygulaması IKEA Place, AR’yi evde mobilya alışverişinde derin bir etki yaratmak için kullanıyor. Burdaki beceri aslında; katalogdan bir öğe seçilip ardından kamerayı mobil cihazda kullanması, dijital mobilyaları belirli bir odada herhangi bir yere yerleştirebilmesidir. Ürün otomatik olarak alana uyacak şekilde boyutlandırılır (IKEA’nın iddia ettiği gibi% 98 doğrudur) ve görünüm içinde hareket ettirilebilir veya döndürülebilir.

IKEA place ile mobilyaları evinizde nasıl göründüğüne daha henüz satın almadan bakın.

Aynı zamanda street art olarak da kullanılan Augmented Reality örnekleri çoktur.

street art as augmented reality

Karma Gerçeklik (Mixed Reality - MR)

Karma Gerçeklik, gerçek ve sanal dünyaların, fiziksel ve dijital nesnelerin gerçek zamanlı olarak bir arada var olduğu ve etkileşime girdiği yeni ortamlar ve görselleştirmeler üretmek için birleştirilmesidir. Bu, yeni görüntüleri gerçek bir alana, yeni görüntülerin, bildiğimiz fiziksel dünyada gerçek olanla bir ölçüde etkileşim kurabilecek şekilde yerleştirmek anlamına gelir. MR’nin temel özelliği, sentetik içeriğin ve gerçek dünya içeriğinin gerçek zamanlı olarak birbirine tepki verebilmesidir.

Bunu aslında senelerden beri Nintendo oyun araçlarında tenis oynarken ya da beyzbol oynarken kullanıyoruz.

Wii kontrol kumandası ile fiziksel olarak dijital ekrana müdahale edebilirsiniz.

Genişletilmiş Gerçeklik (eXtended Reality- XR)

Genişletilmiş Gerçeklik (XR), teknik kelimelerin sözlüğüne yeni eklenen bir terimdir.Bu teknoloji, bilgisayar teknolojisi ve giyilebilir cihazların oluşturduğu tüm gerçek ve sanal birleşik ortamları ve insan-makine etkileşimlerini ifade eder. Genişletilmiş Gerçeklik, Artırılmış Gerçeklik, Sanal Gerçeklik, Karışık Gerçeklik gibi tüm tanımlayıcı formlarını içerir. Başka bir deyişle, XR, üç Realitenin (AR, VR, MR) hepsini bir terim altında bir araya getiren ve daha az kafa karışıklığına yol açan bir şemsiye kavram olarak tanımlanabilir.

Özellikle bunlardan en önemlileri giyilebilen ve giyildiğinde de dijital ortamda olan dokunuşları hissetmemizi sağlayan yani “haptic” geribildirim verebilen teknolojilerdir. Ready Player One filminde de karşımıza çıkan bu özellik, Metaverse’deki oyuncuların sadece birbirlerini görmelerini değil birbirlerine dokunabilmelerini de sağlar.

Sanal gerçeklik içerisinde kendisine dokunulduğunda, gerçek hayatta da bu yelek yardımıyla o dokunuşu hissedebiliyor.

I. Bölümün sonuna geldik. Bu bölümde Metaverse ne değildir, nedir bazı önemli özellikleri, ve kısaca bize Metaverse’i getiren esas teknoloji katmanlarını anlattık.

II. Bölümde ise kaldığımız yerden devam edeceğiz ve bu katmanların içerisinde biraz daha “deep dive” yapacağız. İlerleyen bölümlerde üzerinde duracağımız bazı konuları aşağıda sıraladık. Bu sırada e-posta’larımıza abone olmadıysanız aşağıdaki butonu tıklayarak abone olabilirsiniz.

metaverse teknolojileri

• Metaverse Piramidi Nedir?

• Metaverse’in yıkıma uğratacağı sektörler hangileri?

• Online’dan offline’a metaverse

• Interoperability’nin önemi

• Blockchain Protokolleri

• Web 3.0

• Metaverse Token’ları

• NFT’ler

• Pazarlamada dünyadan en başarılı örnekler

• Metaverse’de yatırım yapmak

• Potföy oluşturma

• Metaverse Index’i

• Metaverse Oyunları

• Metaverse ve DEFi

• Metaverse ve GameFi

Kaynaklar: Codemodeon, Wired Magazine, Spatial, Henrique Centieriro, Barış Özcan, The Verge, MIT University